با رحلت آيت‌الله طالقاني، مسئوليت خطير اقامه نماز جمعه در تهران بر دوش آيت‌الله منتظري گذاشته شد؛ با توجه به اينكه در آن روزها منتظري به خاطر فعاليت در مجلس خبرگان قانون اساسي در تهران به سر مي‌برد، حضرت امام وي را به امامت جمعه تهران منصوب كردند. 21 شهريور ماه 58 تاريخ انتصاب آيت‌الله منتظري توسط حضرت امام براي امامت جمعه بود.

اسدالله بادامچيان درباره دليل انتصاب منتظري به عنوان جانشين آيت‌الله طالقاني به سمت نماز جمعه مي‌نويسد: « صبح روز وفات مرحوم آيت‌الله طالقاني كه ملي‌گراها داشتند مرحوم زنجاني را براي امامت جمعه تهران طراحي مي‌كردند كه بر امام تحميل نمايند؛ دوستان مؤتلفه با شهيد آيت‌الله بهشتي موضوع را در ميان گذاشتند و بهشتي صبح زود به امام فرمود كه بهترين، آيت‌الله خامنه‌اي هستند لكن به طور موقت پيشنهاد اين است كه به آقاي منتظري حكم داده شود بعد در فرصت مناسب آقاي خامنه‌اي منصوب گردند و امام اين را پسنديد.»[2]

به هر تقدير آيت‌الله منتظري براي مدت چهار ماه امامت جمعه تهران را بر عهده داشت. نكته جالب توجه ديگر اين است كه مشاهدات نشان مي‌دهد كه استقبال از نماز جمعه منتظري، نسبت به آيت‌الله طالقاني كاهش داشته است؛ البته مي‌توان اين را به حساب حضور برخي اعضاي سازمان مجاهدين در نماز جمعه طالقاني نيز دانست. با اين حال در يكي از گزارشات سفارت امريكا، در اسناد لانه جاسوسي به اين امر اشاره شده است.[3]

3. آيت‌الله سيدعلي خامنه‌اي؛ با سابقه‌ترين امام جمعه

با سابقه ترين خطيب نماز جمعه تهران آيت‌الله خامنه‌اي است؛ ايشان در 24 دي ماه 1358 توسط حضرت امام خميني به امامت جمعه تهران منصوب شدند. امام خميني در حكم انتصاب خود نوشتند كه « جنابعالى كه بحمد اللَّه به حُسن سابقه موصوف و در علم و عمل شايسته هستيد به امامت جمعه تهران منصوب مى‏باشيد»[4] و اينگونه به تجليل از شخصيت و منش ايشان پرداختند.

آيت‌الله منتظري نيز در خاطرات خود، به ويژگي‌هاي منحصر به فرد آيت‌الله خامنه‌اي اشاره كرده و نوشته ‌است كه با وجودي كه افرادي چون آيت‌الله بهشتي نيز در قيد حيات بودند، من هم آيت‌الله خامنه‌اي را براي نماز جمعه تهران پيشنهاد دادم چون معتقد بودم ايشان در خطابه كه از اركان نماز جمعه است، از ديگران مسلط تر است و حتي در اولين نماز جمعه آيت الله خامنه‌اي هم عنوان كرده ام كه « ركن نماز جمعه خطبه‌هاي آن است و آقاي خامنه‌اي بهتر از من خطبه مي‌خوانند».[5]

به هر تقدير، آيت‌الله خامنه‌اي از دي‌ماه 1358 تا كنون و بيش از 32 سال است كه در مواقع مختلف در نماز جمعه حاضر مي‌شوند و به ارشاد مردم اشتغال دارند. حضرت امام يكبار و پس از ترور نافرجام ايشان، به آيت‌الله خامنه‌اي پيغام فرستادند كه « شما كه از سلاله رسول اكرم و خاندان حسين بن على هستيد و جرمى جز خدمت به اسلام و كشور اسلامى نداريد و سربازى فداكار در جبهه جنگ و معلمى آموزنده در محراب و خطيبى توانا در جمعه و جماعات و راهنمايى دلسوز در صحنه انقلاب مى‏باشيد». [6]

يكي ديگر از رخدادهاي شاخص در ايام نماز جمعه ايشان، انفجار و بمب گذاري در ميان مأمومين بود كه ايشان توانستند با قدرت و اقتدار كامل نماز را ادامه داده و طراحي دشمنان را ناكام بگذارند. حضرت امام نيز از ديدن اقتدار امام جمعه تهران به شوق آمده و به تقدير از ايشان پرداختند: « من فراموش نمى‏كنم قصه روز جمعه را كه آن طور با شكوه، با نورانيت، با استقامت گذشت. آن طور مردم با طمأنينه، با آن صداهايى كه مى‏آمد، با آن رگبارهايى كه مى‏آمد، من ملاحظه مى‏كردم، نگاه مى‏كردم، مخصوصاً نگاه مى‏كردم ببينم در بين مردم چه وضعى هست، نديدم حتى يك نفر را كه يك تزلزلى درش پيدا باشد. و آن وقت امام جمعه آن طور با آن طنين قوى صحبت كرد، مردم آن طور گوش كردند، آن طور فرياد زدند كه ما براى شهادت آمديم.»[7]

بسياري از افراد، اوج حضور و اقتدار آيت‌الله خامنه‌اي در نماز جمعه را مربوط به خطبه‌هاي 29 خرداد سال 88 مي‌دانند.

4. آيت‌الله عبدالكريم موسوي اردبيلي؛ اقامه نماز جمعه تا سال 68

يكي از خطباي نماز جمعه تهران كه به عنوان امام جمعه موقت در تهران فعاليت داشت، آيت‌الله عبدالكريم موسوي اردبيلي بود.

آيت‌الله موسوي اردبيلي چهارمين امام جمعه‌اي محسوب مي‌شود كه در تهران اقامه نماز كرده است؛ او را بايد همچنين نخستين امام جمعه موقت تهران دانست. آيت الله موسوي اردبيلي نخستين نماز جمعه را در 24 بهمن 59 اقامه كرد؛ وي در فاصله سال‌هاي 59 تا 68 مجموعا 96 بار در سنگر نماز جمعه حاضر و خطبه‌هاي نماز را ايراد كرد.

هاشمي رفسنجاني در خاطرات سال 65 خود « در مورد برنامه ریزی برای سخنرانی از تریبون نماز جمعه پایتخت، نوشته است: به آیت‌الله خامنه‌ای تلفنی گفتم که نماز جمعه آینده را اقامه کنند. قرار گذاشتیم در سال بیست هفته ایشان و بیست هفته من و هشت هفته آیت الله موسوی اردبیلی و چهار هفته آقای امامی کاشانی اقامه نمایند».[8]

هاشمي همچنين در خاطرات 5 آبان سال 68 خود مي‌نويسد كه موسوي اردبيلي به وي گفته است كه ديگر قصد ندارد براي نماز جمعه به تهران بيايد. و به اين ترتيب دوران نماز جمعه موسوي اردبيلي به پايان رسيد.

5. آيت‌الله اكبر هاشمي رفسنجاني؛ خطبه  26 تير

آيت‌الله هاشمي رفسنجاني پركارترين خطيب جمعه در تهران بوده است؛ هاشمي در 12 تير ماه سال 1360 و در روزهايي كه آيت‌الله خامنه‌اي به سبب ترور نافرجام در بستر بيماري و در بيمارستان به سر مي‌بردند، براي نخستين بار امامت جمعه تهران را بر عهده گرفت.

همسر آيت‌الله خامنه‌اي در مصاحبه‌اي در سال 1362 درباره روزهاي ترور آيت‌الله خامنه‌اي و موضوع اقامه نماز جمعه مي‌گويد: « پس از فاجعه هفتم تير حاج احمد آقا آمدند بالاي سر آقاي خامنه‌اي و گفتند نظر شما درباره كسي كه بجاي شما بايد برود نماز جمعه چيست؟ آقاي خامنه‌اي گفتند آقاي بهشتي؛ ( آيت‌الله خامنه‌اي آن روزها هنوز از جريان شهادت آيت‌الله بهشتي خبر نداشتند) حاج احمد آقا گفتند كه آقاي بهشتي گفته اند كه من وقت ندارم؛ آقاي خامنه‌اي گفتند پس آقاي هاشمي». [9]

هاشمي رفسنجاني در طول اين مدت بيش از 420 بار نماز جمعه تهران را اقامه كرده و به عنوان پركارترين خطيب جمعه تهران به حساب مي‌آيد.

جنجالي‌ترين خطبه‌ هاشمي رفسنجاني، كه به نوعي آخرين خطبه او نيز محسوب مي‌شود، در 26 تيرماه 88 ايراد شد؛ در روزهايي كه جنبش سبز و فتنه‌گران چشم به نماز جمعه‌اي دوخته بودند كه هاشمي قرار بود اقامه كند، هاشمي در خطبه‌هاي خود سعي كرد موضعي اعتدال‌گرايانه بگيرد، كه اصلا مناسب آن روزهاي كشور نبود؛ اين خطبه‌ها اصلا به مذاق مردم انقلابي خوش نيامد و اعتراضاتي را هم به همراه داشت؛ خطبه‌هاي نماز جمعه 26 تهران بيش از آنكه در راستاي اهداف انقلاب و نظام باشد، آب به آسياب فتنه گران بود؛ از آن روز هاشمي ديگر در نماز جمعه تهران حاضر نشد؛ بدون آنكه صحبتي مبني بر بركناري او از نماز جمعه به گوش برسد.

اين روزها البته بحث حضور دوباره هاشمي در نماز جمعه پررنگ شده است؛ بحثي كه هيچ نتيجه و خبر قطعي در پي نداشته است.

6. آيت‌الله محمد امامي كاشاني؛ خطيب آرام تهران

آيت‌الله محمد امامي كاشاني در روزهايي كه امامت جمعه تهران با مشكل جدي مواجه شده بود به اين جمع اضافه شده بود. در روزهايي كه آيت‌الله خامنه‌اي به خاطر ترور نافرجام، توان حضور در سنگر نماز جمعه را نداشتند، ضرورت وجود ائمه جمعه موقت در تهران بيش از پيش احساس شد. هاشمي رفسنجاني نيز نمي‌توانست هر هفته در نماز جمعه حضور پيدا كند. از اين رو نام چندين تن به عنوان امام جمعه موقت تهران مطرح شد.

آيت الله امامي كاشاني از نخستين كساني بود كه در آن روزها در سنگر نماز جمعه تهران حضور و به عنوان امام جمعه موقت، نماز جمعه را اقامه كرد. وي نخستين بار در 8 آبان 1360 در تهران اقامه نماز جمعه كرد و تا كنون بيش از 300 بار نماز جمعه تهران را اقامه كرده است.

امامي كاشاني پس از هاشمي رفسنجاني دومين امام جمعه اي است كه بيشترين حضور در جايگاه امامت جمعه را داشته است. ايشان اين روزها نيز در اين جايگاه فعاليت خويش را ادامه مي‌دهد.

7. آيت‌الله محمدمهدي رباني املشي؛ كمترين امامت جمعه

آيت‌الله محمد مهدي رباني املشي از روحانيون انقلابي و مبارزي بود كه در سالهاي پيش از پيروزي انقلاب بارها طعم زندان و شكنجه و تبعيد را چشيد. ايشان پس از پيروزي انقلاب اسلامي نيز در پست‌هاي مختلف سعي در كمك به نظامي داشت كه سال‌ها براي آن مبارزه كرده بود.

ايشان در مجلس خبرگان قانون اساسي حضور داشت و مدتي هم عضو شوراي نگهبان بود؛ ايشان همچنين در شوراي عالي قضايي و مجلس خبرگان رهبر نيز عضو بود؛ رباني املشي در دوره دوم مجلس شوراي اسلامي به عنوان نايب رئيس فعاليت مي كرد.

رباني املشي در 20 آذرماه سال 1360 براي نخستين بار امامت جمعه تهران را بر عهده گرفت. ايشان در بين ائمه جمعه تهران كمترين حضور را به عنوان امام جمعه در تهران بر عهده داشت؛ رباني املشي تنها 3 بار در سنگر پر افتخار نماز جمعه، خطبه خواند و در 17 تير سال 64 به شهادت رسیدند.

8. آيت‌الله محمد يزدي؛ رئيس قوه قضائيه در قامت امام جمعه

آيت‌الله محمد يزدي از مبارزين انقلابي سال‌هاي رژيم پهلوي بود كه پس از پيروزي انقلاب مسئوليت‌هاي مهمي را هم بر عهده گرفته است؛ عضويت در مجلس شوراي اسلامي، عضويت در شوراي نگهبان و رياست قوه قضائيه از جمله مهم‌ترين مناصب حكومتي ايشان است.

آيت‌الله يزدي در فضاي علمي نيز اشتهار دارند؛ ايشان چند سالي است كه به عنوان رئيس جامعه مدرسين حوزه علميه قم فعاليت دارند.

آيت‌الله محمد يزدي در بهمن ماه 1360 در جايگاه نماز جمعه تهران به عنوان هشتمين خطيبي كه اين جايگاه به خود ديده است قرار گرفته و براي نخستين بار امامت جمعه تهران را بر عهده گرفتند. اوج حضور آيت‌الله محمد يزدي در جايگاه نماز جمعه تهران مربوط به سال‌هاي 68 تا 78 مي‌باشد كه ايشان مسئوليت رياست قوه قضائيه را بر عهده داشتند و به خاطر حضور در تهران بيشتر مي‌توانست در اين سنگر حضور پيدا كند. آيت‌الله يزدي در مجموع اين سال ها 166 بار امامت جمعه تهران را بر عهده داشته است.

9. آيت‌الله محمدرضا مهدوي كني؛ دوازده بار امامت جمعه

آيت‌الله محمدرضا مهدوي كني از مبارزين پيش از انقلاب و از بزرگان انقلاب در روزهاي استقرار جمهوري اسلامي محسوب مي‌شود؛ ايشان در دوره دولت رجايي به عنوان وزير كشور و پس از شهادت ايشان مدتي هم به عنوان نخست وزير در كشور فعاليت داشتند.

مهدوي كني در سال 61 اهتمام ويژه ‌اي براي فعاليت دانشگاه قائل شدند و با تاسيس دانشگاه امام صادق (ع) به آنجا رفته و همت ويژه خود را معطوف به آنجا ساختند. البته ايشان مدتي هم مسئوليت حضور در شوراي نگهبان و كميته‌ها را نيز بر عهده داشتند.

آيت‌الله محمدرضا مهدوي كني در 20 اسفند ماه 1361 براي نخستين بار در جايگاه امامت جمعه تهران قرار گرفت. ايشان در طول سال هاي پس از انقلاب تنها 12 بار در جايگاه امامت جمعه تهران قرار گرفتند.

حضور آيت‌الله مهدوي كني معمولا در روزهاي خاصي رقم مي‌خورد؛ در روزهايي كه خطباي موقت تهران به عنوان نامزد مجلس خبرگان مطرح بودند، ايشان در نماز جمعه حضور مي‌يافتند و نماز جمعه تهران را اقامه مي‌كردند.

آيت‌الله مهدوي كني در برخي مواقع كه رهبر انقلاب در نماز حاضر مي‌شدند، پس از اقامه نماز جمعه توسط ايشان، نماز عصر را اقامه مي‌كردند. در نماز جمعه مشهور 29 خرداد 1388 رهبر انقلاب، پس از اقامه نماز جمعه توسط معظم‌له، نماز عصر را آيت‌الله مهدوي كني اقامه كردند.

10. آيت‌الله احمد جنتي؛ نخستين امام جمعه منصوب آيت‌الله خامنه‌اي

آيت‌الله احمد جنتي كه به عنوان با سابقه‌ترين فقيه شوراي نگهبان نيز شناخته مي‌شود به عنوان نخستين امام جمعه تهران كه منصوب از سوي آيت‌الله خامنه‌اي مي‌باشند به حساب مي‌آيد.

آيت‌الله جنتي در 14 فروردين 1371 براي نخستين بار در جايگاه امامت جمعه تهران قرار گرفت. در روزهايي كه آيت‌الله جنتي همچنان به فعاليت‌ خود در شوراي نگهبان ادامه مي دادند؛ ايشان از سوي امام خميني منصوب به عنوان فقيه شوراي نگهبان بودند.

آيت‌الله جنتي كه همچنان به عنوان امام جمعه تهران فعاليت دارند در طول مدت 21 ساله خود در جايگاه نماز جمعه، بيش از 230 خطبه را اقامه كرده است كه خطبه‌هاي ايشان هر ازگاهي با بحث‌هايي هم رو به رو بوده و واكنش‌هايي را بر مي‌انگيخته است.

آخرين خطبه جنجالي ايشان به پيش از ماجراي رد صلاحيت‌هاي انتخابات رياست جمهوري باز مي‌گردد كه واكنش‌هايي را در سطح رسانه‌ها و مسئولين برانگيخت.

11. آيت‌الله سيدحسن طاهري خرم آبادي؛ 9 بار امامت جمعه

آيت‌الله سيدحسن طاهري خرم آبادي در سال 1317 در خرم آباد متولد شد؛ در سال‌هاي پيش از انقلاب به فعاليت‌هاي مبارزاتي و علمي پرداخت. آيت‌الله طاهري خرم آبادي مدتي را در مجلس خبرگان حضور داشت و سال‌هايي را نيز به عنوان فقيه شوراي نگهبان عضو اين شورا بود.

آيت‌الله طاهري خرم آبادي مدت كوتاهي را نيز در سنگر امامت جمعه تهران حضور پيدا كردند. حضور ايشان در سنگر نماز جمعه به 9 عدد مي‌رسد. ايشان اكنون به فعاليت‌هاي حوزوي اشتغال داشته و عضو جامعه مدرسين است.

12.آيت‌الله سيداحمد خاتمي؛‌ جوان‌ترين خطيب نماز جمعه

آيت‌الله سيد احمد خاتمي از خطباي توانمندي است كه در سال 1384 از سوي رهبر انقلاب به عنوان امام جمعه موقت تهران منصوب شدند. در روزهايي كه مشكلات جسمي خطباي تهران مانع از اين مي‌شد كه ايشان ‌بتوانند مانند گذشته در نماز جمعه حضور يابند و حضور آيت‌الله يزدي در نماز جمعه نيز كمرنگ شد؛ آيت‌الله سيد احمد خاتمي جوان نيز به جمع ائمه جمعه تهران اضافه شد.

حضور آيت‌الله خاتمي نشان داد كه ايشان از توانايي خطابه خاصي برخوردارند و نوع خطابه ايشان باعث جذب جوانان انقلابي بسياري به سخنراني‌هاي ايشان شد.

آيت‌الله سيد احمد خاتمي را بايد به عنوان يك خطيب انقلابي به حساب آورد كه همچنان مي‌تواند در سنگر نماز جمعه فعاليت داشته باشد. خاتمي پس از كنار رفتن هاشمي رفسنجاني از خطبه‌هاي نماز جمعه، حضور اصلي در نماز جمعه روز قدس و نماز عيد قربان را پيدا كرده است.

13. آيت‌الله كاظم صديقي: خطيب اخلاقي

آيت‌الله كاظم صديقي به عنوان يك خطيب اخلاقي در تهران به حساب مي‌آيند. ايشان از سخنرانان سنتي تهران به حساب مي‌آيد كه بيش‌تر به عنوان استاد اخلاق به حساب مي‌آمدند.

آيت‌الله صديقي كه نگاه ويژه‌اي به فعاليت‌هاي علمي هم داشتند در سال 1383 حوزه علميه امام خميني(ره) را در تهران تاسيس كردند و به تربيت طلاب علوم ديني پرداختند.

در روزهايي كه كشور دچار التهابات پس از انتخابات سال 88 بود و بي اخلاقي در بخشي از جامعه و فتنه‌گران موج مي‌زد، رهبر انقلاب در حكمي آيت‌الله صديقي را كه شهره به اخلاق بودند به سنگر نماز جمعه تهران فراخواندند تا اين تريبون به سنگري براي دعوت به اخلاق توسط يك خطيب مشهور به استاد اخلاق تبديل گردد.

آيت‌الله صديقي نيز در روزهاي حضور خود در همين عرصه فعاليت‌ داشته و تا حدودي نيز توانسته است مسئوليتي را كه بر دوش او گذاشته شده است به خوبي اجرا كند.

14. آيت‌الله محمدعلي موحدي كرماني؛ آخرين امام جمعه منصوب

آيت‌الله محمدعلي موحدي كرماني از مبارزين با سابقه انقلاب و از ياران و خدمتگزاران انقلاب در سال‌هاي استقرار نظام جمهوري اسلامي است.

آيت‌الله موحدي كرماني كه سابقه حضور در مجمع تشخيص مصلحت نظام را نيز دارد تا سال 1384 به عنوان نماينده ولي فقيه در سپاه پاسداران فعاليت مي‌كرد. موحدي كرماني كه از موسسين جامعه روحانيت مبارز محسوب مي‌شود سابقه نمايندگي مجلس را نيز در كارنامه خود دارد.

ايشان در دوره اول مجلس از كرمان و در دوره‌هاي دوم تا پنجم مجلس شوراي اسلامي، از سوي مردم تهران به نمايندگي در مجلس شوراي اسلامي مشغول بود. ايشان در دوره‌اي نايب رئيس مجلس نيز بود. آيت‌الله موحدي كرماني در مجلس خبرگان رهبري نيز حضور دارند.

در اواخر سال 1391 رهبر انقلاب در حكمي آيت‌الله موحدي كرماني را به عنوان امام جمعه موقت تهران منصوب كردند؛ از آن پس ايشان هر چند هفته در نماز جمعه حاضر و به ايراد خطبه مي‌پردازند. مدت زمان حضور آيت‌الله موحدي كرماني در سنگر نماز جمعه هنوز به يك سال نرسيده است.

صفحات: 1· 2