از دیدگاه علی (ع) یکی از ویژگی‌ها و صفات مهم کارگزاران نظام اسلامی، عدالت، ظلم ستیزی و مساوات نگری است. عدالت و ظلم ستیزی از مقوله‌هایی است که در فرهنگ امام علی (علیه السلام) از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این نگاه امام با دیدگاه قرآن و منظر رهبران الهی دیگر نیز هماهنگ است. با توجه به نقش صداقت در شیوه زمامداری است که علی (علیه السلام) به مالک اشتر توصیه می‌کند که با مردم صادقانه برخورد نموده و از وعده و شعارهایی که همراه عمل نیست پرهیز کند. زیرا که وعده‌های بدون عمل و نشان دادن غیرواقع را به صورت واقع؛ موجب خشم خدا و مردم می‌شود2″.

ایشان در همان فرمان می‌فرمایند: ” به کارهای آنان (کارگزاران) رسیدگی کن و از میان افراد با صداقت و وفادار مراقبانی بر آنها بگمار؛ زیرا مراقبت نهانی تو در کارهای ایشان، آنها را به رعایت امانت و خوشرفتاری با مردم وا می‌دارد و با دقّت، مراقب دستیاران خویش باش و اگر یکی از آنان دست به خیانت گشود و گزارش‏‌های همه مراقبانت آن را تأیید کرد، به همان گزارش‏‌ها به عنوان شاهد اکتفا کن و بی‌درنگ او را کیفر جسمانی ده و از ثروتی که از طریق مقامش به دست آورده بازخواست کن و او را به خواری بکشان و داغ خیانت بر پیشانیش بزن و حلقه ننگ تهمت را به گردنش بیاویز3″.

از دیگر ویژگی‌های مهم که مورد سفارش امام علی(ع) می‌باشد مشورت و بهره گیری از تجربیات و افکار دیگران به عنوان یک اصل است.علی (علیه السلام) به مالک اشتر دستور می‌دهد که با علما و حکیمان مشورت کرده و از مشورت با برخی از افراد پرهیز کند چنانکه آن حضرت فرمود: با بخیل مشورت نکن زیرا از بخشش و کمک به دیگران باز می‌دارند و از فقر می‌ترسانند. همچنین با افراد ترسو مشورت نکن زیرا آنها تو را از انجام کارهای مهم باز می‌دارند. و نیز با افراد حریص مشورت نکن که آنها برای جمع آوری ثروت و یا کسب مقام ستمگری را در نظر تو نیک جلوه می‌دهند.

ویژگی دیگر کارگزاران امانت داری است لذا در حکومت از دیدگاه علی (علیه السلام) امانت الهی است که فلسفه وجودی آن برای اجرای قوانین الهی، برقراری عدالت، احقاق حق محرمان ، و … است چنانکه آن حضرت فرمود: خدایا تو می‌دانی آنچه از ما در گرفتن زمام حکومت به دست واقع شد به خاطر رغبت در امر حکومت و سلطنت نبود، و نه برای به دست آوردن متاع دنیا، هدف این بود که دینت را زنده کنیم و بلاد تو را اصلاح نماییم تا بندگان مظلوم تو احساس امنیت کنند و حدود و قوانین تو را برپا سازیم.

آن حضرت درباره کارگزاران برتر نیز فرمود: برترین کارگزاران کسانی هستند که نام و خاطره‌اش به عدل یاد شود. کارگزاران جوامع اسلامی باید بدانند که رسیدگی به وضعیت محرومان و احقاق حق آنها یکی از وظایف مهم آنان است. سیاست گزاران باید سعی کنند که در جهت رفع تبعیض و بهبود توده مردم که معمولاَ محرومان و پابرهنگان هستند، سیاست‌های اصولی و منطقی اتخاذ کنند که آنان ستون فقرات جامعه و پشتوانه محکم حکومت‌ها هستند4″.

منابع:

1- نهج‌البلاغة: الکتاب 53 منتخب میزان الحکمة: 618

2- همان

3- نهج البلاغة: الکتاب 53 منتخب میزان الحکمة: 618

4- همان

صفحات: 1· 2