بر اساس آیه 31 سوره بقره، پروردگار در نظام خلقت و نيز نظام قانون گذارى و ديانت، ائمه و حجت‏هاى خودش را خليفه روى زمين قرار داد و آنان را مجراى بهره ‏ورى ‏ها و فيض عام و خاص براى مردم ساخت و تمام اسماى الهى را به ايشان آموخت «وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ كُلَّها؛2 به آدم همه اسماء را آموخت».

چنين است كه اگر حجّت و خليفه خدا در زمين نباشد، خاك هستى مردم را در خود خواهد كشيد. همانطور که در رویات آمده: «عَن اَبِی حَمزه قَالَ قُلتُ لابِی عَبدالله: اَتَبقِی الاَرضُ بِغَیرِ الامَام؟ قَالَ لَو بَقِیَتِ الاَرضُ بِغَیرِ اِمَامٍ لَسَاخَت؛ ابوحمزه می گوید به امام صادق(ع) عرض کردم: آیا امکان دارد که زمین بدون وجود امام باشد؟ حضرت فرمودند: اگر زمین لحظه ای بدون وجود امام(ع) باشد درهم ریخته و فرو می پاشد».3

امام رضا(ع) نیز در بیانی گهربار در این زمینه می فرماید: «نَحنُ حُجَجُ اللهِ فِی اَرضِهِ وَ خُلَفَائِهِ فِی عِبَادِهِ … لا تَخلُوا الأَرضَ مِن قَائِمٍ مِنَّا … وَ لَو خَلَت یَوماً بِغَیرِ حُجَّهٍ لَماجَت بِأَهلِهَا کَمَا یَمُوجُ البَحرُ بِأَهلِهِ؛ ما حجت های الهی بر روی زمین و جانشینان خدا در بین بندگانش هستیم … زمین از قائمی از ما خالی نمی ماند … در صورتی که زمین یک روز از حجت الهی خالی بماند، اهلش را فرو می برد؛ همانطور که دریا اهلش را فرو می برد».4

پس اگر امامان معصوم - و در عصر حاضر امام زمان(عج) - عناصرى خاكى نبودند و امور عالم خلقت - از جمله زمين و ساكنان آن - را بر عهده نمى‏ گرفتند ؛ امور زمين و مردمش از هم مى‏ پاشيد. بنابراين بايد واسطه بين آفريننده و پديده‏ هاى مادى، كسى باشد كه داراى خلقت مادى و جسمانى و علاوه بر آن داراى درجه ‏اى از شرافت معنوى باشد كه شايستگى ارتباط بين آفريننده و آفريدگان را احراز كند و چنين افرادى جز خلفاى ذات مقدس پروردگار (پيامبران و جانشينان آنان) كسى نمى ‏تواند باشد.5

2. حجت الهی؛ شاهد بر اعمال امت

عبدالله بن ابان می گوید: خدمت امام رضا(ع) رسیدیم. حضور آن حضرت عرض کردم: ای امام عده ای از دوستان شما از من درخواست نموده اند تا شما در حق ایشان دعا بفرمائید امام فرمودند: «وَالله إِنِّی لا عَرضی اَعمَالَهُم عَلَی اللهِ فِی کُلِّ یَومٍ؛ به خدا سوگند من هر روز اعمالشان را بر خداوند عرضه می کنم».6

همچنین در روایت دیگری آمده: «عَن وَشَاء قَالَ: سَمِعتُ الرِّضَا(ع) یَقُولُ: إِنَّ الاَعمَالَ تُعرَضُ عَلَی رَسُولِ اللهِ(ص) اَبرَارُهَا وَ فَجارُهَا؛ وشاء گفت: از امام رضا(ع) شنیدم که می فرمود: به راستی همه کارها بر رسول خدا(ص) عرضه شود؛ از نیکان و بَدان (و بر هر امامی در زمان خود)».7

موسی بن سیار گوید: «در خدمت امام رضا در راه طوس بودیم که در نزدیکی مشهد، صدای شیون وگریه شنیدیم و متوجه شدیم که جنازه ای می آورند. در این وقت، امام خود را به جنازه رسانده و همچون مادری که از کودکش دلجویی می کند، به آن میت اظهار محبت کرده و به من فرمودند: «ای موسی بن سیار، هر کس جنازه ای از دوستان ما را تشیع کند، از گناهان خود بیرون می رود مانند روزی که از مادر متولد شده است». وقتی جنازه را نزدیک قبر نهادند، امام دست روی سینه او نهاده فرمودند :«ای بنده! بشارت باد تو را به بهشت، که از این ساعت هیچ ترسی برای تو نیست. عرض کردم : فدایتان شوم، آیا او را می شناسید؟ شما که تاکنون به این سرزمین نیامده اید؟ فرمودند: ای موسی بن سیار! آیا نمی دانی که اعمال شیعیان ما هر صبح و شام بر ما عرضه می شود؟ پس اگر تقصیر و گناهی در اعمال آن ها بود، برای آن ها از خدا طلب عفو می کنیم و اگر کار شایسته دیدیم، برای آنها طلب پاداش نیک می نمائیم».8

از این روایات در می یابیم که افزون بر نظارت حجت الهی بر اعمال امت، وساطت او نیز برای امتش کار ساز است. در نتیجه این رهبری باطنی حجت خود باعث ایجاد روح تقوا در بین بندگان وظیفه شناس و سازندگی ایشان گشته و به اصلاح امت منجر می شود.

1. پرسمان معارف؛ http://maaref.porsemani.ir

2. . سوره بقر، آیه 31.

3. اصول کافی، ج2، ص55؛ همچنین اعجاز ولایت، منشور امامت، ص160.

4. اصول کافی، ج2، ص56.

5. پرسمان معارف؛ http://maaref.porsemani.ir

6. اصول کافی، ج2، ص182.

7. همان، ص183

8. همان، ص184

برای آشنایی بیشتر می توانید به این منابع مراجعه فرمایید.

1. اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد معروف به راغب اصفهانی، مفردات فی غریب القرآن، تهران، مرتضوی، 1375، 3جلدی.

2. انصاری؛ محمد، شعاع نور امامت؛ یادگار امام هشتم در تبیین واژه دور آشنای امامت، قم، دلیل ما، 1383.

3. جوادی آملی؛ عبدالله، ادب فنای مقربان: شرح زیارت جامعه کبیره، قم، اسراء، 1381، 9جلدی.

4. حرانی؛ حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول، قم، اسلامی، 1421ق.

5. ربانی گلپایگانی؛ علی، امامت در بینش اسلامی، قم، بوستان کتاب(مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، 1386.

6. طاهری؛ مرتضی، امام(ع) یگانه دوران؛ جلوه های امامت و ولایت در کلام امام رضا(ع)، قم، دلیل ما، 1384.

7. فولادی؛ مجید، اعجاز ولایت، منشور امامت(سیری در زیارت جامعه کبیره)، قم، سبط النبی، 1389.

8. قمی؛ ابی جعفر محمد بن علی بن الحسین ابن بابویه معروف به شیخ صدوق، ترجمه عیون اخبار الرضا، ترجمه حمید رضا مستفید، تهران، صدوق، چاپ اول، 1372، 2جلدی.

9. کلینی؛ محمد بن یعقوب، اصول کافی، ترجمه محمد باقر کمره ای، قم، اسوه، 1375، 6جلدی.

10. مجلسی، محمد باقر، ترجمه بحار الانوار، ترجمه موسی خسروی، تهران، اسلامیه، 1363، 110 جلدی.

11. يثربی؛ یحیی، ف‍ل‍س‍ف‍ه‌ ام‍ام‍ت‌، ت‍ح‍ل‍ی‍ل‌ ف‍ل‍س‍ف‍ی‌ ش‍خ‍ص‍ی‍ت‌ و اوص‍اف‌ ام‍ام‍ان‌، ق‍م، وث‍وق‌، ۱۳۷۸.

12. شفيعي سروستانی؛ ابراهیم، ماهنامه موعود، شماره 97؛ http://old.mouood.ir

صفحات: 1· 2