شب قدر؛ شب ترمیم گذشته و ترسیم آینده
07 مرداد 1392 توسط 313
رفع حجاب بین عبد و رب، در شب قدر
پیرامون شب قدر، پیغمبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در روایتی میفرمایند: «تُفَتَّحُ ابوابُ السَّماءِ فِی لَیلَةِ القَدرِ». تمام درهای آسمان در شب قدر گشوده میشود؛ یعنی تمام حجابها برطرف میشود. در شب قدر هیچ حجابی بین عبد و ربّش نیست. البته این رفع حجاب از ناحیه ربّ است؛ یعنی از طرف پروردگار، هیچ مانعی وجود ندارد. اینکه گفته میشود که از خصوصیات لیالی قدر این است که دیگر هیچ حجاب و مانعی در کار نیست، به این معنا است که اگر بنده بخواهد با پروردگارش سخن بگوید هیچ مانعی وجود ندارد. لذا عبد در شب قدر باید در راز و نیاز کوشش کند و دردها و مشکلاتش را با ربّش مطرح کند و ازخداوند بخواهد که مشکلاتش را حل کند.
تقسیم‌بندی حاجات
خواستههای ما در یک تقسیم‌بندی ابتدایی به دو دسته معجّل یا کوتاهمدّت و مؤجّل یا بلندمدّت تقسیم میگردند. حاجات مؤجّل ما حاجاتی است که در عموم زمان مطرح است و آن را در طول زمان، مثلاً مادامالعمر یا برای سال آینده میخواهیم؛ امّا حاجات معجّل حاجاتی است که یک لحظه هم نمیخواهیم خواسته ما به تأخیر بیفتد. از طرف دیگر، هرچه اهمیت خواستهای بیشتر باشد، تأکید بیشتری هم بر آن میکنیم و آن را بر دیگر خواستهها مقدّم میداریم و بر آن اصرار میورزیم.
شبهای قدر؛ شب ترمیم گذشته و ترسیم آینده
مطلب دیگر، مسأله لیالی قدر است. در روایتی که زراره نقل میکند، امام صادق (علیه السلام) میفرمایند: «التَّقْدِیرُ فِی لَیْلَةِ تِسْعَ عَشْرَةَ وَ الْإِبْرَامُ فِی لَیْلَةِ إِحْدَى وَ عِشْرِینَ وَ الْإِمْضَاءُ فِی لَیْلَةِ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ». بررسی امور سال آینده و اندازهگیری آن، در شب نوزدهم انجام میشود و در شب بیست و یکم ثبت و ضبط میشود ودر شب بیست و سوم توشیح میشود و به امضای ولیعصر (صلوات الله علیه) میرسد.
حالا ما امشب چه میخواهیم؟ بنده از خدا دو چیز بیشتر نمیخواهم؛ یکی «ترمیم» و دیگری «ترسیم». ترمیم جایی مطرح میشود که انسان گذشته را تضییع کرده باشد. ما همهمان سال گذشته خطا کردهایم و این خطاها قابل شمارش هم نیست. شب نوزدهم، شب اندازهگیری امور نسبت به آینده و شب بررسی است. آیادر اندازهگیری امور سال آینده که قرار است امشب انجام شود، سوابق ما هم در نظر گرفته میشود یا خیر؟ اگر بنا باشد که گذشته ما بررسی شود، راه ترسیم برای ما بسته میشود. ترسیم بدین معنا است که از خدا تقاضا کنیم که سال آینده ما به احسنِ وجه باشد.
گذشته خراب ما نیاز به ترمیم دارد
اینجا است که این بحث مطرح میشود که راهکار چیست؟ راهکار این است که ابتدا سراغ «ترمیم» برویم و از خدا بخواهیم که گذشتهمان را ترمیم کند. علی (علیه السلام) در مناجات خود میگوید: «إِلَهِی إِنْ كُنْتَ لَاتَرْحَمُ إِلَّا الْمُجِدِّینَ فِی طَاعَتِكَ فَإِلَى مَنْ یَفْزَعُ الْمُقَصِّرُونَ»؛ خدایا، اگر فقط به کسانی که در طاعت تو کوشش کردند رحم کنی، پس آنهایی که اشتباه کردند به چه‌کسی پناه برند؟! «وَ إِنْ كُنْتَ لَاتَقْبَلُ إِلَّا مِنَ الْمُجْتَهِدِینَ فَإِلَى مَنْ یَلْتَجِئُ الْمُفَرِّطُونَ»؛ و اگر تنها ازکسانی که از تو اطاعت کردند قبول کنی، پس کسانی که زیادهروی کردند چه کنند؟! «وَ إِنْ كُنْتَ لَاتُكْرِمُ إِلَّا أَهْلَ الْإِحْسَانِ فَكَیْفَ یَصْنَعُ الْمُسِیئُون»؛ و اگر بنا باشدکه جز نیکوکاران را اکرام نکنی، پس بدکارها چه کار کنند؟!
شب نوزدهم، شب تقاضای ترمیم گذشته است؛ البته در تمام لیالی قدر اینگونه است، اما امشب که بنا بر این است که امور ما را بررسی کنند و اندازهگیری کنندو شب بیست و یکم هم ثبت و ضبط کنند، ما قبل از ثبت و ضبط باید از خدا بخواهیم که خدایا از گناهان ما درگذر!
درخواست «صفح جمیل» از خداوند
در لیالی قدر تقاضای عفو کردن از خداوند، پناه بردن به غفّاریت خداوند است. ممکن است از خدا بخواهیم که ما را به‌خاطر گناهانمان عقوبت نکند که این را«عفو» مینامند. البته عفو عبارت از آن است که در عین عدم مجازات نسبت به کارهای زشت، بدکاریام را به رخم میکشد. ولی ما امشب از خداوند «صفح جمیل» میخواهیم؛ یعنی بخششی کریمانه که به روی من هم نیاورد که تو بد کردی.
صفح هم یک نوع عفو است؛ اما یک قِسم خاصی از عفو است. ما از خدا میخواهیم که نه‌تنها عقوبتم مکن، بلکه به رویم نیز میاور؛ چرا که خودم سرافکنده هستم. خودم میدانم که وضعم خراب است. خداوند کسی است که خودش به چنین عفوی امر کرده است. در آیات قرآن آمده است: «فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاصْفَحْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنین». عفوشان کن اما عفوت، عفوِ صفحی باشد. در جای دیگر میفرماید: «فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمیل». اینجا عبارت «جمیل» را نیز اضافه میکند که ممکن است اشاره به این مطلب باشد که نه تنها عقوبتم نکن و به رویم نیاور، بلکه حالا که آمدم، نعمتی نیز بر من ببخشای!
تقاضای ترسیم نیکوی آینده از خداوند
پس امشب از خدا چه بخواهیم؟ ابتدا «ترمیم» بخواهیم و پس از آن «ترسیم» بخواهیم. از خدا بخواهیم که سال آیندهمان خوب باشد. ائمه معصومین (علیهم السلام) در ادعیه مأثوره به ما آموختهاند که خدا را خطاب کن و بگو: «عَادَتُكَ الْإِحْسَانُ إِلَى الْمُسِیئِین». نه‌تنها خطاکاران را عقوبت نمیکنی، بلکه به ایشان احسان هم میکنی. ما شب نوزدهم باید از خداوند ترمیم بخواهیم و شب بیست و یکم به بعد ترسیم بخواهیم. یعنی امشب همهمان بگوییم خدایا ما بد کردیم! خودمان میدانیم! به روی ما هم میاور! ضمناً این را هم توجه داریم که در شب قدر تمام درهای آسمانها از شب تا صبح باز است، به این معنا است که هیچ حاجب ومانعی وجود ندارد.
هر که در دنیا خوراک و پوشاکش بهتر باشد، در روز قیامت توقفش بیشتر است
البته در این راه به وسیله احتیاج داریم. «وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسیلَة». ما هم امشب به خانهای که پر از وسیله است میرویم و آن، خانه علی (علیه السلام) است. خودش، همسرش، فرزندانش، حسین و حسنش، همه وسیلههایی هستند که به آنها متوسّل میشویم.
مینویسند علی (علیه السلام) در ماه مبارک رمضان هرشب منزل یکی از فرزندانش افطار میکرد. شب نوزدهم ماه مبارک رمضان منزل دخترش امّ‌کلثوم بود، روایترا او نقل میکند، میگوید: پدرم هنگام مغرب آمد و به نماز ایستاد؛ من برای پدر افطار حاضر کردم و در طَبَق مقداری نان جو، کاسهای شیر و مقداری نمک سوده گذاشتم. وقتی نماز پدرم تمام شد، نگاهی به این طَبَق کرد و شروع کرد به گریه کردن. گفت: دخترم، برای من دو خورش گذاشتی؟! مگر تو نمیدانی کهمن به پسرعمویم و برادرم، رسول خدا اقتدا کردهام؟ ای دختر، هر که در دنیا خوراک و پوشاکش بهتر باشد، در روز قیامت توقّفش نزد خداوند بیشتر است. ای دختر، در حلال دنیا حساب است و در حرام دنیا عقاب است… .
گزیده:
در لیالی قدر تقاضای عفو کردن از خداوند، پناه بردن به غفاریت خداوند است. ممکن است از خدا بخواهیم که ما را به‌خاطر گناهانمان عقوبت نکند که این را«عفو» مینامند. البته عفو عبارت از آن است که در عین عدم مجازات نسبت به کارهای زشت، بدکاریام را به رخم میکشد. ولی ما امشب از خداوند «صفح جمیل» میخواهیم؛ یعنی بخششی کریمانه که به روی من هم نیاورد که تو بد کردی… .
صفحات: 1· 2