چکیده
این تحقیق اختصاص به موضوع «نقش امام موسی کاظم در گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی» دارد. سعی شده در این تحقیق از منابع اصلی؛ از جمله الارشاد شیخ مفید، مروج الذهب مسعودی، تاریخ یعقوبی ابن واضح، الکامل ابن اثیر، اعیان الشیعه و رجال کشی و… استفاده گردد.
در این تحقیق روی سه محور سخن گفته شده است؛ محور سیاسی امام که در این قسمت به بیان و بررسی اوضاع خلفای بنی عباس و موضعگیری امام نسبت به این خلفا و نحوه‌ی عملکرد آنان، و همچنین به علل احیا و سقوط تمدن‌ها در زمان آن حضرت و خلافت عباسیان اشاره شده است. محور بعدی تحقیق روی اوضاع فرهنگی و اجتماعی است که مسائلی پیرامون شرایط امام کاظم در آن دوران و اینکه چرا حضرت راه تقیه را پیش گرفتند و سیره معنوی امام و نقش خانواده در تربیت (با توجه به گزیده ای از معارف آن حضرت) و در جهت اعتلای فرهنگ اسلامی مطرح شده و در آخر مهم‌ترین شاگردان حضرت و نقش آن‌ها در گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی اشاره شده است.
کلید واژه : فرهنگ، تمدن، اسلامی، نقش، امام موسی کاظم (ع)

مقدمه

نگاهی کوتاه به دوران امامت امام صادق (علیه السلام)
 

دوران امامت امام صادق (علیه السلام) از شرایط خاص و ویژه ای برخوردار بود و در واقع امامت او مقارن با اضمحلال بنی امیه و قدرت گیری بنی عباس بود و شرایطی در اثر انتقال این قدرت برای وی ایجاد گردید، بسیار حایز اهمیت بود.
از جهت دیگری وی طولانی‌ترین دوره‌ی امامت را در نسل امام حسین (ع) داشت لذا ازآنجایی که در این دوره بنی امیه گرفتار مشکلات سیاسی زیادی بودند و بنی عباس نیز سرگرم قدرت گیری بودند، توانست از شرایط و اوضاع به وجود آمده نهایت استفاده را ببرد.
اقداماتی که به وسیله‌ی او صورت گرفت نقش زیادی در بقای تشیع و ایجاد مرام و مسلکی خاص به نام فقه جعفری گردید، از طرف دیگر بنی عباس در این دوران با طحر شمار، اکثریت شیعیان و علویان را تحت لوای آن‌ها متحد می‌کرد و از این طریق فریب کارانه آرمانهای خود را به واقعیت نزدیک می‌سازد. البته امام صادق در این جریان بسیار با بصیرت و دانا عمل کردند به طوری که ابومسلم خلال وقتی پیشنهاد خلافت را به وی نمود او قاطعانه نامه ابومسلم را سوزاند.
سفاح در سال 132 ه. ق با تکیه بر خلافت بر اریکه قدرت چنگ انداخته و خود را از اهل بیت نامید که از پلیدها پاک و منزه اند و خود به کشتار و تصفیه مخالفان خود از بنی امیه پرداخت.
البته وی در آغارکار نسبت به شیعیان برخورد جدی نداشت چرا که شاید اولاً علویان تا آن زمان کنار او بودند.
ثانیاً، ناشی از برخورد عالمانه و مصلحت طلبانه امام صادق (ع) درانجام تقیه بود، اما در مراحل بعدی آن‌ها شیعیان و اهل بیت را فروگذاشتند و به تقویت اهل سنت پرداختند و به مرور همین آزادی شیعیان نیز از بین رفت و دوباره شیعیان در شرایط سختی قرار گرفتند، به طوری که مردم بازگشت حکومت اموی را آزاد می‌کردند. در واقع امام صادق (ع) می‌دانستند که در برابر قدرت حاکم و اختناق آن روزگار وآن وضعیت هر اقدامی جز انقلاب فرهنگی به شکست خواهد انجامید؛ لذا نباید بدون انجام یک جریان منسجم شیعی دست به اقدامی شتاب زده و سطحی بزند. زیرا او شبیه این گونه حرکات تند و خشن را در حرکت‌هایی مثل حرکت امام حسین (ع) و زید دیده بود.

صفحات: 1· 2

هفتم صفر سال 128 هجري آسمان «ابواء»- منطقه کوچکي ميان مکه و مدينه- با شکفتن گلي ديگر از گلستان امامت عطرآگين گشت. موسي کاظم(ع) از مادري به نام «حميده خاتون» از بهترين بانوان عصر خويش متولد شد و پرورش يافت؛ همان بزرگواري که امام باقر(ع) در زمان ازدواج فرزند گرامي شان امام صادق(ع) با وي فرموده بود: «تو بانوي بزرگواري هستي که هم در دنيا ستوده خواهي بود و مدح و فضايل و ملکات ايماني تو در آخرت بر سر زبانها خواهد بود».
امام جعفر صادق(ع) ؛ پدر بزرگوار ايشان نيز امامي است که فرهنگ و ادبيات جهان تشيع با فرهنگ عملي آن امام همام گره خورده است.

ماجراي تولد

ابوبصير درباره چگونگي تولد موسي بن جعفر(ع) مي گويد: من همراه امام صادق(ع) بودم هنگام بازگشت از حج و در بين مکه و مدينه مشغول صرف صبحانه بوديم، پيکي از سوي همسر بزرگوار ايشان آمده و پيغامي را به حضرت داد، در آن هنگام امام بي درنگ برخاست و فرمود: «خداوند به من فرزندي عنايت کرد که در ميان مخلوقات پروردگار يکي از بهترين و يکي از آبرومندترين خلق خداست. اين فرزند بعد از من امامي براي خلق است. »
ابوبصير به نقل از امام صادق(ع) مي گويد: هنگامي که آن کودک متولد شد، دستهايش را بر زمين نهاد و سر به سوي آسمان بلند کرده و در پيشگاه خداي متعال آغاز به ستايش کرد که اين کار نشانه رسول خدا(ص) و اوصياي بعد از ايشان است.
امام کاظم(ع) در معرفي خود فرموده است: «اگر از من مي پرسيد من فرزند محمد مصطفي(ص) حبيب خدايم. از نسل اسماعيل ذبيح ا… و فرزند ابراهيم خليل. اگر از شهر من مي پرسي، من اصالتاً از شهر و دياري هستم که واجب است مسلمانان در طول عمر يک بار براي انجام وظيفه (انجام فريضه حج) بدانجا آيند. اگر از مفاخر من مي پرسي، از خانداني هستم که بينيِ گردن کشان و ستمگران را به خاک ماليده، باعث شدند مردم راه هدايت را بشناسند و به سوي توحيد روي آرند. اگر شهرت مرا خواهي، من از آل محمدم که خداي دستور داده است که در نماز بر ما درود فرستند».

صفحات: 1· 2

تصویر امروز پوستری است با محوریت بخشی از بیانات امام خامنه ای مدظله العالی در دیدار جمعی از کارگران سراسر کشور.

ایشان در این دیدار خطاب به دولت فرمودند:

دولت تصمیم بگیرد در هیچ‌یک از چیزهایی که مصرف میکند، از قلم و کاغذ روی میز گرفته تا ساختمان‌سازی تا بقیّه‌ی چیزها، هرآنچه در داخل قابل تولید است، خودش را از خارج ممنوع کند، بر خودش حرام کند.

۹۴/۲/۹

دومین تصویر امروز پوستری است با عنوان «دوران بزن‌ و دررو تمام شده» که بر گرفته از بخشی از بیانات امام خامنه ای در دیدار جمعی از معلمان و فرهنگیان است.

ایشان در این دیدار فرمودند:

دشمن تهدید میکند، همین چندروزه، دو نفر از مقامات رسمی آمریکا تهدید نظامی کردند؛ حالا کار به آن افرادی که مسئولیّتهای خیلی مهم و حسّاسی ندارند، نداریم. من نمیفهمم مذاکره در زیر شبح تهدید چه معنایی دارد؟ مذاکره کنیم زیر شبح تهدید! مثل اینکه یک شمشیری بالای سر [ما باشد]. ملّت ایران این‌جوری نیست؛ ملّت ایران مذاکره‌ی زیر سایه‌ی تهدید را برنمیتابد. چرا تهدید میکنند؟ چرا غلط زیادی میکنند؟ میگوید اگر چنین نشود، چنان نشود، ممکن است ما حمله‌ی نظامی به ایران بکنیم؛ اوّلاً که غلط میکنید؛ ثانیاً من در زمان رئیس‌جمهور قبلی آمریکا -  آن‌وقت هم تهدید میکردند – گفتم دوران بزن‌ودررو تمام شده؛ این‌جور نیست که شما بگویید میزنیم و درمیرویم؛ نخیر، پاهایتان گیر خواهد افتاد و ما دنبال میکنیم. این‌جور نیست که ملّت ایران رها کند کسی را که بخواهد به ملّت ایران تعرّضی بکند؛ ما دنبال خواهیم کرد.

۱۳۹۴/۰۲/۱۶