حال اين ترس، خود داراي جايگاه رفيعي است که عارفي وارسته‏اي چون امام راحل ( رحمه الله) آن را اين‏گونه توصيف کرده است: «بدان که خوف از حق تعالي يکي از منازلي است که کمتر منزلي را براي عامه‏ي مردم مي‏توان به پايه‏ي آن دانست و اين خوف علاوه بر آنکه، خود يکي از کمالات معنوي است، منشا بسياري از فضايل نفسانيه است و يکي از مصلحات نفس است، بلکه سرچشمه‏ي تمام اصلاحات و مبدا علاج جميع امراض روحاني توان آن را شمرد و انسان مؤمن به خدا و سالک و مهاجرالي الله بايد به اين منزل بسيار اهميت دهد . به چيزي که آن را در دل زياد کند و ريشه‏ي آن را در قلب محکم کند، بسيار توجه نمايد . مثل تذکر عذاب و عقاب و شدت عقبات مرگ و بعد از مرگ در برزخ و قيامت و اهوال صراط و ميزان و مناقشه در حساب و عذاب‏هاي گوناگون جهنم و تذکر عظمت و جلال و قهر و سلطنت‏حق و تذکر استدراج و مکر الله و سوء عاقبت و امثال آن .» ⁽⁵⁾

مؤمن ميان دو ترس اساسي

پيامبر خدا ( صلي الله عليه و آله) فرمود: «همانا مؤمن ميان دوترس کار مي‏کند: ميان زماني که از عمرش گذشته است و نمي‏داند خدا با او چه کند، او را مي‏آمرزد يا نه، و ميان زماني که از عمرش باقي مانده است و نمي‏داند خدا درباره‏ي او چه حکم خواهد کرد . پس بايد بنده‏ي مؤمن از خود براي خود و از دنيايش براي آخرتش و در جواني پيش از پيري و در زندگي پيش از فرارسيدن مرگ بهره گيرد; زيرا سوگند به آنکه جان محمد(صلي الله عليه و آله) در دست اوست، پس از دنيا ديگر عذرخواهي و توبه در کار نيست و بعد از آن سرايي جز بهشت‏يا دوزخ نباشد .» ⁽⁶⁾

پاداش اين ترس از پروردگار در قرآن اين گونه بيان شده است: «اما هرکس که از عظمت پروردگارش ترسيده و نفس را از هوي بازداشته است، بهشت جايگاه او است .» ⁽⁷⁾

حال، اين ترس چگونه در زندگي انسان نقش ايفا مي‏کند؟ امام علي ( عليه السلام) مردي را ديد که آثار ترس در او هويداست، فرمود: «تو را چه شده است‏» ؟ عرض کرد: «از خدا مي‏ترسم .» حضرت فرمود: «اي بنده‏ي خدا! از گناهان خويش بترس و از اينکه بر بندگان او ستم کني و خداوند به عدل خود با تو رفتار کند، هراسان باش . تکاليف او را انجام ده و از فرمان‏هاي او که تو را اصلاح مي‏کند، سرپيچي مکن، چون اين کارها را کردي، ديگر از خداوند ترسي به دل راه مده که که او بر هيچ کس ستم نمي‏کند و او را بيش از آن که سزاوار باشد، عذاب نمي‏دهد; مگر آن که از بد عاقبتش اين اعمال و رفتار تغيير يابد و به بدي‏گرايي ترسان باش . اگر خواهي که خداوند تو را از بدفرجامي نجات دهد، بدان که هرکار خوبي مي‏کني از فضل توفيق خداست و هر بدي که مي‏کني، خداوند به تو مهلت و فرصت مي‏دهد . از بردباري و گذشت‏خدا نسبت‏به خود برحذر باش .» ⁽⁸⁾

پس ترس از خدا بازدارنده‏ي نفس از گناهان و جلوگيرنده از نافرماني‏هاست . در واقع، خداي بخشنده و مهربان نيست که بايد از او ترسيد - که او هرگز بر کسي ظلم روا نمي‏دارد - و آنچه که شايسته است انسان از او در هراس و ترس باشد، همانا خويشتن اوست .

پي‏نوشت‏ها:

1 . علامه مجلسي، بحارالانوار، ج 78، ص 41 .

2 . همان، ج 70، ص 386 .

3 . سوره‏ي فاطر، آيه 28 .

4 . کليني، روضه کافي، ج 4، ص 359 .

5 . امام خميني ( رحمه الله)، چهل حديث، ص 481 .

6 . کليني، کافي، ج 2، ص 70 .

7 . سوره‏ي نازعات، آيه، 40 و 41 .

8 . مجلسي، بحارالانوار، ج 70، ص 392 .

صفحات: 1· 2