نکته مهم این است که هم وجود این تمایلات لازمه¬ی زندگی انسان است و هم هدایت و تعدیل آن ها ضروری می¬باشد، زیرا فقدان هر یک از این تمایلات نقصی را در زندگی وی به دنبال خواهد داشت؛ مثلاً اگر تمایل جنسی نباشد، انگیزه¬ای برای تشکیل کانون گرم خانوادگی و تولید نسل نیست؛ اگر تمایل به غذا نباشد، آدمی برای تأمین غذای مورد نیاز بدن کوشش نمیکند؛ اگر تمایل عزت نفس و شرافت انسانی نباشد، از تن دادن به ذلت خودداری نمیکند و امثال آن. لکن اگر این تمایلات اندازه گیری و به جا از آن استفاده نشود و تمایلات عالی انسانی پرورش نیابد، تمایلات حیوانی در وجود انسان طغیان کرده، او را دچار تباهی می¬کند و در پرتگاه فساد سقوط نموده بدبخت می¬شود؛ اما اگر بکوشد صفات انسانی را در خود تقویت کند و گرایش¬های حیوانی را از وجوش بزداید، سعادت¬مند می¬شود. به قول سعدی:
اگر این درنده خویی ز طبیعتت بمیرد همه عمر زنده مانی به روان آدمیت
خداوند منان در قرآن مجید این حقیقت را چنین بیان می-کند: (( قسم به نفس و آن که نیکویش بیافریده. سپس بدی¬ها و پرهیزکاری¬هایش را به او الهام کرده، که هر که در پاکی آن کوشید، رستگار شد و هر که در پلیدی¬اش فرو پوشید، نومید گردید.))1
امام خمینی(قدس سرّه) که یکی از بهترین الگوهای تجسم اخلاق اسلامی و معلم درس خودسازی بود، نظر اسلام را درباره¬ی لزوم خوسازی چنین بیان می¬فرماید: (( اسلام آن قدر که به تهذیب این بچه¬های ما و جوان¬های ما کوشش دارد، به هیچ چیز کوشش ندارد. اسلام اصلاً برای آدم ساختن آمده است.))2
در جای دیگر می¬فرماید:
(( اساساً اسلام برای سازندگی آمده است و نظر اسلام به ساختن انسان است. جهاد برای سازندگی، سازندگی انسان خودش را، مقدم بر همه¬ی جهادها است. این است که رسول اکرم(( جهاد اکبر)) فرموده¬اند، جهادی بس بزرگ است و مشکل و همه¬ی فضیلت¬ها دنبال آن جهاد است، جهاد اکبر جهادی است که انسان با نفس طاغوتی خودش انجام میدهد. شما جوانها از حالا باید شروع کنید به این جهاد، نگذارید که قوای جوانی ازدستتان برود. هر چه قوای جوانی از دست برود، ریشه¬های اخلاق فاسد در انسان زیادتر می¬شود و جهاد مشکل¬تر. جوان زود می¬تواند در این جهاد پیروز بشود. پیر به این زودی نمی¬تواند. نگذارید اصلاح حال خودتان را از زمان جوانی به زمان پیری بیفتد… .))3
خودسازی به این معنا است که بعد جسمانی و روحانی انسان به طور هم آهنگ پرورش یابد هر تمایل و غریزه¬ای به جای خود مورد استفاده قرار گیرد و این کار با پیاده کردن برنامه¬ی اسلام و تعالیم دین که با دیدی همه سو نگر برای تکامل همه جانبه¬ی انسان وضع گردیده، میسّر می شود و هر چند کار پرزحمتی است اما ممکن است. چنان که امام( قدس سرّه) در این باره میفرماید:
(( وبدان که اوایل امر قدری مطلب سخت و مشکل می نماید، ولی پس از چندی مواظبت، زحمت به راحت مبدّل می¬شود و مشقت به استراحت؛ بلکه به یک لذت روحانی خالصی بدل می¬شود که اهلش آن لذت را با جمیع لذات مقابل نکنند… .))4

پی نوشت ها:

1. شمس(91) آیه¬ی 7-10.
2. آیین انقلاب اسلامی (مؤسسه نشر آثار امام) ص 209.
3. همان، ص 203.
4. امام خمینی(قدس سرّه)، چهل حدیث، ص 218.

صفحات: 1· 2