پیام های آیه

مفسران در تبیین مفهوم واقعی ایه و درک پیام های آن چنین اظهار نظر فرموده اند:2با توجه به این که کلمهی «جاهدوا»هیچ قید وشرطی ندارد و شامل همهی انواع تلاشها و جهادها می شود و با توجه به اینکه کلمهی «فینا» یعنی «خالصاً فینا» ـ خالصانه در راه ما ـ شامل همهی راه هایی می شود که رضای خدا در آن است و کلمهی «سبلنا» همهی راه هایی را در برمی گیرد که به خدا و پاداش او منتهی می شود و نیز کلمهی «محسنین» شامل همهی نیکوکاری هایی می شود که خدا آ ن را تایید فرموده است معنای ایه چنین می شود: هر فرد مسلمانی که در راه رضای خداوند، هر تلاشی را انجام دهد ـ خواه در طریق کسب معرفت، یا جهاد با نفس یا مبارزه با دشمن یا صبر بر طاعت و معصیت، یا کسب و کار و خوردن و آشامیدن و یا انجام هر کار نیک دیگرـ خداوند او را به سوی خود هدایت می کند و به پاداش دنیوی، اخروی می رساند.در واقع می توان گفت: ایه ی شریفه به مرتبهی اعلای تقوا اشاره داشته و ثمرهی تقوای را مطرح نموده است؛ زیرا تقوای در مرتبهی پایین عبارتست از عمل به واجبات و ترک محرّمات که این مرتبه از تقوا که ممکن است به شائبهی خودخواهی ـ و نه خدا خواهی ـ آلوده شود؛ زیرا بنده در طمع کسب بهشت و گریز از جهنم، به واجبات عمل کرده و از محرمات دست می شوید واین عین خود خواهی و توجه به خویش است؛ اما مرتبهی بالای تقوا عبارتست از«پرهیز کردن از غیر خدا». اخلاصی کامل و خدا خواهی به مفهوم مطلق آن که در ایهی شریفه مطرح شده است به هدایت الهی منجر می شود که عبارتست از درک اسرار الهی و راه یافتن به حریم ملکوت؛ زیرا انسان در این حال تحت تربیت و هدایت خاص الهی قرار می گیرد و این وعدهی حتمی خداوند است.انسان تمامی لحظات عمر خود را در حقیقت به عبادت خدا مشغول بوده و تمامی وظایف فردی، اجتماعی، انسانی، اخلاقی و دینی خود را با یاد خدا و با عشق به او انجام می دهد.نایل شدن به مقام حبّ الهی در نتیجهی معرفت و شناخت صحیح حاصل می شود و مؤمن در سایهی این معرفت و آن تقوای کامل به امنیت می رسد.همان گونه که امام صادق(ع) فرموده است:« هر که خدا را دوست بدارد، خدای عزوجل نیز او را دوست دارد و هر که را خدا دوست بدارد، (از وحشت قیامت) در امان است.»3

آثار حضور دائم

پیام ایهی شریفهی «الّذین جاهدوا فینا لنهدینّهم سُبُلَنا…» دعوت به کسب درجات بالای تقوا و حضور دائم است این ایه چنین عرضه می دارد که: اگر مؤمن در تمامی طرق و راه های زندگی خود اعم از فردی، اجتماعی، علمی، فرهنگی، سیاسی، اخلاقی و…خدا را در نظر گرفته و با نیت خالص کار کند و در هیچیک از امور دنیایی و معنوی خود، غیر خدا را در دل راه ندهد و حتی انجام واجبات را برای رستن از جهنم و پیوستن به بهشت نعیم انجام ندهد، چنین مؤمنی به هدایت خاص و تربیت ویژهی الهی دست مییابد و در زمرهی محسنین قرار می گیرد که خداوند پشتیبان و حامی آنان است.

مؤمنی اینگونه در صف «بندگان خاص» داخل می شود که بنابر تصریح قرآن، شیطان را بر او تسلطی نیست:

«إنّ عبادی لَیس لَکَ علیهم سلطان4 بدان که بر بندگان (خالص) من دست نخواهی یافت (و تسلط نخواهی داشت.)مؤمنی اینگونه در سرتاسر عمر خود درصدد جلب رضایت الهی بوده و دین و شریعت خدا را زنده می کند. در زمرهی ناصرین خدا به شمار می اید که خداوند به آنها وعدهی نصرت و پیروزی داده است:«یا ایها الّذین ءامنوا إن تَنصُروا اللّه ینصُرکُم ویثَبّت أقدامکم؛5 ای مؤمنان! اگر (ایین) خدا را یاری کنید ، خدا شما را یاری می کند و گام هایتان را استوار می دارد.» این ایه نیز به امر جهاد تشویق فرموده و به این مطلب تصریح می کند که ثبات قدم در جهاد با عنایت الهی حاصل می شود و ثبات قدم ، رمز موفقیت و پیروزی است. پس در همه حال و در همهی اعمال ،دین خدا را یاری کنید که خدا شما را یاری می دهد و رمز پیروزی را که عبارت از ثبات قدم می باشد به شما ارزانی می دارد.

صاحبان قلب سلیم

از امام صادق(ع) روایت شده است که فرمود:ایهی«الّذین جاهدوا فینا لنَهدینَّهم سُبُلَنا و إنَّ اللّه لمعَ المحسنین» در حق ما نازل شده است.»6 و از امام باقر(ع) روایت شده است که فرمود:«این ایه در حق آل محمد ـ صلوات اللّه علیهم ـ و شیعیان آ نها نازل شده است.»7 از امام صادق(ع) نیز چنین نقل شده است که فرمود:«این ایه مختص آ ل محمد ـ صلوات اللّه علیهم ـ و شیعیان آ نهاست.»8 این رویات بیانگر این حقیقت است که امامان شیعه ، مجاهدان واقعی «فی سبیل اللّه» بوده و تمامی لحظات عمرشان با یاد و نام و عشق خدا سپری شده است و آنها هستند که مورد تربیت و هدایت خاص الهی قرار گرفته و برخوردار از مقام عصمت می باشند. شیعیان نیز با تأسی به آن بزرگواران و توسل به آنها می توانند مدارج قرب الهی را طی نموده و به هدایت وتربیت خاص الهی دست یافته و به حقیقت توحید رهنمون شوند، ذکر«أللّهم اجعَل مَحیای مَحیا محمدٍ و آل محمدٍ و مَماتی مَمَاتَ محمدٍ و آل محمد»9 به ما می آموزد که تأسی از آن بزرگان در حیات و ممات،موجب راه یافتن به حقیقت توحید شده و به حیات و ممات ما رنگ الهی می بخشد.

پیام اجتماعی

خداوند در این ایه دو چیز را عامل هدایت و موفقیت معرفی می کند: 1ـ جهاد (تلاش و کوشش) 2ـ اخلاص.10 و با آوردن انواع تأکیدات، این پیام را به صورت مؤکد و حتمی القا می کند که تلاش توأم با خلوص نیت، حمایت و هدایت الهی را به همراه دارد و اگر امروز جوامع اسلامی از انواع عقب ماندگی ها و مصایب اخلاقی،اجتماعی، فرهنگی و… در رنج و مشقت هستند به این دلیل است که به یکی از این دو عامل مهم اهتمام نوزیده اند. یا تلاش و کوشش و مجاهده های نفسانی، علمی و فرهنگی را سرلوحهی امور خود قرار نداده اند و یا در تلاش های خود به دنبال جلب رضایت خدا نیستند در حالی که اگرمسلمانان با تلاشی پی گیر قدم در راه علم آموزی و کار و تلاش بگذارند و «قربةً الی اللّه» و به منظور نصرت دین خدا دست از تلاش برندارند، این وعدهی مؤکد الهی است که موفقیت و پیروزی به آنان روی خواهد آ ورد.

1. المیزان ،ج16،ص227.

2. المیزان، همان، تفسیر آسان، ج15،ص309.

3. میزان الحکمة، ج7،ص3418.

4. سورهی حجر، ایهی42.

5. سورهی محمد، ایهی7.

6. تفسیر نمونه، ج16،ص348.

7. البرهان فی تفسیر القرآن، ج4،ص256.

8. تفسیر الصافی، ج4،ص123.

9. زیارت عاشورا.

10. تفسیر القمی، ج2،ص151.

صفحات: 1· 2