حتما شما هم تبلیغات کرم حلزون را در تلویزیون مشاهده نموده اید، تبلیغاتی که به صورت اغوا کننده سعی در ترغیب بینندگان به خرید این محصول می کند. تبلیغاتی که در آن فقط نمایی بسته از یک دستگاه بسته بندی نمایش داده می شود و یک آزمایشگاه ساختگی! اما چند روزی است خبرهای جدید از این محصول به گوش می رسد:

- کرم حلزون اثربخشی ندارد

- حلزون مجوز تبلیغات ندارد

- تبلیغات ۲۸ میلیاردی از سوی تولید کننده حلزون

- الزام به کاهش تبلیغات تلویزیونی حلزون

- تبلیغات و ادعاهای حلزون ثابت نشده است

- نامه به صدا و سیما برای توقف تبلیغات حلزون

- رای کمیته فنی قانونی سازمان غذاو دارو به توقف تولید حلزون

اما کرم حلزون یک بخش از سبک زندگی حلزونی است، سبک زندگی که ظاهر بین است و به ظاهرِ بینی کار دارد!

سبک زندگی که در آن باید صورت شما صاف، شفاف و زیباترین باشد!

سبک زندگی که مردم را ترغیب به خرید انواع وسایل آرایشی و بهداشتی می کند تا آنجا که ایران در رده های اول بزرگترین مصرف کنندگان این محصولات قرار گیرد.

سبک زندگی که حاصل چشم و هم چشمی و دوری از اخلاقیات است و محصول آن رقابتی بی پایان در عرصه مصرف گرایی است.

اما چرا متولیان فرهنگ هم در این بازی گرفتار شده اند؟ آنگونه که از سویی تبلیغات مصرف گرایی می کنند و از سوی دیگر برنامه هایی برای مقابله با مصرف گرایی می سازند.

نگارنده بر این باور است که ساختارهای نهادهای متولی امور فرهنگی-رسانه ای در کشور، ساختارهایی مبتنی بر الگوی ایرانی-اسلامی نیست چرا که برآیند محصول خروجی از این نهادها نشانگر عدم انطباق با چنین الگویی است.

هرچند قدم هایی در راستای پیگیری این الگو در سالیان اخیر برداشته شده است، اما این قدم ها آنقدر کند است که توان ساماندهی به همه امور را نداشته است.

به عنوان مثال، چندی است که تبلیغ محصولات خارجی در صدا و سیما ممنوع شده است، اما هنوز هم برخی محصولات خارجی تبلیغ می شوند و برخی مصولات خارجی نیز با نام “ساخت ایران” به تبلیغ می پردازند؛ که نشان دهنده عدم وجود ساختار صحیح و وجود نواقص قانونی است.

یکی از این نواقص قانونی خود را در مورد تبلیغات کرم حلزون نشان داد؛ آنجا که دکتر حجت الله مقیمی، مسئول نظارت بر تبلیغات سازمان نظام پزشکی در مصاحبه با هفت صبح می گوید: «مسئولان صدا و سیما اعلام کردند تا پیش از این تنها پروانه ساخت و مجوزهای تولید را بررسی می کردند و مجوزهای تبلیغات را بررسی نمی کردند.»

هرچند به گفته وی قرار است از این به بعد صدا و سیما مجوز تبلیغات کلیه محصولات را نیز بررسی کند. همچنین وی در این زمینه وزارت بهداشت را نیز مقصر دانسته چرا که ابلاغیه الزام اخذ مجوز تبلیغات را به همه سازمان ها و شرکت ها ارسال نکرده است.

نواقص قانونی اینچنین در جای جای ساختارهای دستگاه های اجرایی و فرهنگی وجود دارد و لازم است برای سامان دادن به وضع موجود، نهادی به عنوان مسئول مستقیم وظیفه پیگیری برای بازنگری بر این قوانین و رفع نواقص را برعهده داشته باشد.

صدا و سیما به عنوان بزرگترین و صاحب نفوذترین دستگاه رسانه ای در کشور، اولین نهادی است که باید به آن پرداخته شود، زیرا کمترین انحرافی در برنامه های پخش شده از سوی این رسانه در سطح ملی تاثیرگذار است.

به عنوان مثال وقتی در آگهی پخش شده از تلویزیون این القاء صورت می گیرد که کسی که زیبایی ظاهری ندارد، باید از حضور در اجتماع خجالت بکشد، عملا اخلاقیات و توصیه های دینی زیر سوال رفته است.

این قبیل تبلیغات و برنامه ها اثرات تخریبی غیرمستقیم اما مهمی بر فرهنگ جامعه به جای می گذارد. حتی استفاده دائمی از بازیگرانی که حتما چهره های زیبا و آرایش شده داشته باشند نیز اینگونه است. زیرا از لحاظ روانی به افرادی با چهره معمولی یا نازیبا القاء می نماید که شما هم باید اینگونه باشید و نتیجه آن وضع کنونی برخی از شهرهای مااست که عملا رقابت برای زیبایی است! و چقدر دور است از تعلیمات دینی که در آن بهترین فرد، با تقوا ترینِ افراد است.

یادمان باشد که قرار است صدا و سیما دانشگاهی برای هدایت همه باشد، که امام خمینی (ره) فرمود:

«صدا و سیما باید دانشگاهی عمومی برای هدایت و تربیت مردم باشد؛ یعنی دانشگاهی که در سطح کشور گسترده است و باید به اندازه ای که می شود، از آن استفاده کرد. … رادیو و تلویزیون، بنگاهی است که از تمام رسانه های گروهی مهم تر است و تقریبا در تمام دهات و شهرستان ها عمومی شده است. رادیو و تلویزیون باید اصلاح و متحول شود». (۱)

انتظار افکار عمومی از شورای نظارت بر صدا و سیما و دیگر نهادهای مسئول رسیدگی به وضع موجود است. قطعا در صورت عدم بازنگری در روند پخش برنامه ها و عدم نظارت صحیح با وجود کارشناسان رسانه و تبلیغات، روانشناسان و کارشناسان دینی ضربه ای که صدا و سیما به فرهنگ جامعه خواهد زد با هیچ و سیله دیگری قابل جبران نخواهد بود.