مطالب اين نوشتار، برگرفته از اثرى است تحت عنوان: «شرح گزيده اى از دعاى عرفه» از عارف نامور، حضرت آيت الله جوادى آملى، كه اكنون مراحل تحقيق را، جهت تكميل و انتشار، طى مى كند تا به فضل الهى از سوى مؤسسه تحقيقاتى اِسراء منتشر شود و تشنگان معارف زلال اهل بيت عصمت و طهارت(عليهم السلام) را سيراب نمايد.

سلوك شيفتگان ناب

استاد در شرح فراز ديگرى از دعا، كه امام از خداى سبحان درخواست مى كند: «إِلَهِي حَقِّقْنِي بِحَقَائِقِ أَهْلِ الْقُرْبِ وَ اسْلُكْ بِي مَسْلَكَ أَهْلِ الْجَذْبِ»، سالكان كوى الهى را چهار گروه معرفى مى كنند:

1 ـ سالكان مطلق كه همواره با استدلال علمى و سلوك عملى، آرام آرام طى طريق مى كنند. اين گروه تا آخر عمر در راهند.

2 ـ شيفتگان ناب كه از آغاز تا پايان با جذبه الهى مى نگرند و پيش مى روند، نه با استدلال علمى و نه با سلوك عملى.

3 ـ سالكان مجذوب كه ابتدا با استدلال علمى و سلوك عملى پيش مى روند، ولى در پايان راه لطف خدا آن ها را در بر مى گيرد و بقيه راه را با جذبه و كشش راه مى پيمايند.

4 ـ مجذوبان سالك كه در آغاز جذبه اى حركتشان مى دهد ولى در ميانه راه به حال عادى بر مى گردند و باقيمانده راه را با استدلال علمى و سلوك عملى مى پيمايند.

امام حسين(عليه السلام) در اين جمله از خداوند مى خواهد كه سلوك شيفتگان ناب را نصيب او گرداند تا عشق براى او ملكه شود و در پرتو آن تمام كارهايش فقط با جاذبه الهى انجام گيرد. آنان بندگان مقرّب الهى و فرشتگان و انسان هاى كاملند.

فراز و نشيب در دعاى عرفه

در پايان اين معرفى اجمالى، به دو مطلب مهم ديگر كه در شرح اين دعا تذكر داده شده، اشاره مى شود.

نخست آن كه، انسان كامل چون جلوه هاى مختلف دارد، گاهى در اوج از خدا چيزى مى طلبد و گاهى در حضيض و فرودستى مطلبى را مى خواهد، اين فراز و نشيب در دعاى عرفه نيز مشهود است. امام گاهى خواستار مقام احسان از خداست «اَللَّهُمَّ اجْعَلْنِي أَخْشَاكَ كَأَنِّي أَرَاكَ» و گاهى مسائل جزئى دنيايى مى طلبد و مى گويد: «وَ انْصُرْنِي عَلَى مَنْ ظَلَمَنِي وَ أَرِنِي فِيهِ ثَارِي وَ مَآرِبِي وَ أَقِرَّ بِذَلِكَ عَيْنِي».

استاد در تشريح علت اين فراز و فرود در دعا مى گويند:

«سرّ اين فراز و نشيب آن است كه خواسته هاى مادى، امور دنياى محض نيست، بلكه در باطن آن ها مسائل معنوى و اخروى نيز نهفته است. زيرا ظلم به آن حضرت، شخصى نيست بلكه كسى كه به دين مقدس اسلام و شخصيت حقوقى وى كه همان امامت است، ستم روا مى دارد، به آن حضرت جفا مى كند».

سپس با استناد به آياتى كه وعده حتمى و قطعى الهى را تبيين مى كند، خواسته امام را وعده ضمنى براى يارى دين خدا مى شمارند كه براى رسيدن به آن مقام و تحقق بخشيدن به اين وعده از خدا مى خواهد كه قله هاى كمال دنيا و آخرت يعنى شهامت و شجاعت و جهاد فى سبيل الله و شهادت را بهره او سازد «وَ اجْعَلْ لِي يَا إِلَهِي الدَّرَجَةَ الْعُلْيَا فِي الآْخِرَةِ وَ الاُْولَى».