سوگند بیجا و حکم آن
سوگند بیجا و حکم آن
«وَ لا تَجْعَلُوا اللَّهَ عُرْضَةً لِأَیْمانِكُمْ أَنْ تَبَرُّوا وَ تَتَّقُوا وَ تُصْلِحُوا بَیْنَ النَّاسِ وَاللَّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ لا یُؤاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فى أَیْمانِكُمْ وَ لكِنْ یُؤاخِذُكُمْ بِما كَسَبَتْ قُلُوبُكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ حَلیٌم» (بقره، آیات 224- 225)
خدا را در معرض قسمهایتان قرار ندهید تا (سوگند بى موردتان) مانع نیكوكارى، تقوا و آشتى دادن مردم گردد و خداوند شنوا و داناست. خداوند شما را به سوگندهاى نیندیشیدتان مواخذه نمى كند، بلكه شما را بدانچه قلبهایتان كسب كرده مواخذه مى كند و خدا بخشنده و بردبار است.
نهى از سوگند به خدا
از نظر شرعى هیچ قسمى جز سوگند به خدا تعهدآور نیست. سوگند شرعى باید به یكى از نامهاى خاص خدا (مثل خدا و الله) و یا اسمى كه به غیر خدا هم گفته مىشود، ولى همیشه ذات مقدس حق در نظر مىآید (مانند خالق و رازق) ادا شود. احتیاطاً سوگند به هر لفظى كه در آن، خدا را قصد كرده باشد، شرعى تلقى مى گردد. (توضیح المسائل، امام خمینى( قدس سره)، مسأله 2680)
اگر شخص قسم بخورد كه كارى را انجام دهد یا ترك كند، مثلًا قسم بخورد كه روزه بگیرد، یا دود استعمال نكند چنانچه عمداً مخالفت كند، باید كفّاره بدهد یعنى یك بنده آزاد كند، یا ده فقیر را سیر كند، یا آنان را بپوشاند و اگر اینها را نتواند باید سه روز، روزه بگیرد. «آیت الله بهجت»: انسان مى تواند با قسم خوردن، انجام كارى را كه مطلوب شارع است و یا ترك كارى را كه نهى شده است، بر خود واجب كند. اگر قسم بخورد كارى را انجام دهد یا ترك كند، مثلًا قسم بخورد كه روزه بگیرد، یا سیگار نكشد.«آیت الله سیستانى»، «آیت الله زنجانى»: گناه كرده است، و باید كفّاره بدهد . «آیت الله صافى»: یك بنده آزاد كند، یا ده مسكین را اطعام كند یا ده فقیر را بپوشاند . «آیات عظام صافى، تبریزى،سیستانى، زنجانى»: و باید روزه پى در پى باشد.
«آیت الله مكارم»: مسأله هر گاه عمداً با قسم خود مخالفت كند باید كفّاره دهد؛ ده فقیر را سیر كند، یا بر آنها لباس بپوشاند، یا یك بنده را آزاد نماید و اگر توانایى بر اینها نداشته باشد باید سه روز روزه بگیرد.
«آیت الله فاضل»: مسأله قسم دو نوع است: الف: قسم براى انجام یا ترك كارى در آینده. ب: قسم براى اثبات یا نفى چیزى. الف: اگر قسم بخورد كه كارى را انجام دهد یا ترك كند مثلًا قسم بخورد كه روزه بگیرد، یا دود استعمال نكند، چنانچه عمداً مخالفت كند، باید كفّاره بدهد، یعنى یك بنده آزاد كند، یا ده فقیر را سیر كند، یا آنان را بپوشاند، و اگر اینها را نتواند باید سه روز پى در پى، روزه بگیرد. ب: كسى كه براى اثبات یا نفى چیزى قسم مى خورد، اگر حرف او راست باشد قسم خوردن او مكروه است و اگر دروغ باشد حرام و از گناهان بزرگ مىباشد ولى كفاره قسم را ندارد. ولى اگر براى اینكه خودش یا مسلمان دیگرى را از شر ظالمى نجات دهد، قسم دروغ بخورد اشكال ندارد بلكه گاهى واجب مىشود امّا اگر بتواند توریه كند یعنى: موقع قسم خوردن طورى نیّت كند كه دروغ نشود بنا بر احتیاط واجب باید توریه نماید؛ مثلًا اگر ظالمى بخواهد كسى را اذیت كند و از انسان بپرسد كه او را ندیده اى؟ و انسان یك ساعت قبل او را دیده باشد، ولى بگوید او را ندیده ام به این قصد كه از پنج دقیقه پیش ندیده ام.
مطالب فوق از رساله حضرت امام و مراجع معظم تقلید، احکام قسم گرفته شده است.
