پژوهشگر: رقیه علیمحمدی

استاد راهنما: سرکار خانم میترا ترابی زنجانی

بررسی جایگاه زن در اندیشه امام علی^{علیه السلام} و آنچه در نهج البلاغه و سایر متون تاریخی و حدیثی دیگر آمده، آهنگی ملامتگر و تنقیص کننده دارد. که این امر زمینه های گفتگو های فراوان و داوری های متناقض را پیش آورده است.

مثلا در خطبه 80 نهج البلاغه آمده که حضرت چنین خطابه خواندند:

“ای مردم! ایمان زنان ناتمام است، خرد ایشان ناتمام است….”

حال در این باره توجیه ها و سخنان متفاوتی از عالمان و متفکران عرضه شده است.

برداشت ها و تحلیل ها

الف) نفی مطلق:

این گروه، این سخنان را مبنای زن شناسی و تعامل با زنان قرار داده و به دفاع از این روایات منقول پرداخته اند.

ب) نفی مطلق:

این گروه نیز چنین سخنانی را ستمی بر زن دانسته و ظلم تلقی کرده اند و گفته اند: البته که وضعیت تاریخی باعث این سخنان شده است.

ج) توجیه و تأویل:

این گروه از یک سو پذیرش این سخنان را و نسبت دادن آنها به امام علی ^{علیه السلام} را روا ندانسته و از دیگر سو، آن حضرت را والاتر از آن می دانند که بر موجودی خواه زن، و خواه مرد، ستم روا دارد و ناعادلانه بر کسی بتازد.

حال، توجیهات این گروه همگی در یک سطح نیست. به طور مثال:

الف) گروهی معتقدند که بخشی از نکوهش های نهج البلاغه راجع به زن ظاهرا به جریان جنگ جمل باز می گردد. و روایاتی که در نهج البلاغه وارد شده یک قضیه حقیقه نیست، بلکه تقریبا نظیر قضیه ی شخصیه یا قضیه خارجیه است¹.

ب) برخی این سخنان را به دوره ای از زمان اختصاص داده اند. و گفته اند: قراین و مناسبت های تاریخی را نباید ندیده گرفت².

ج) برخی نیز بر این باورند که در برخورد با این سخنان، سه نکته را باید در نظر داشت: 1. احتمال تحریف؛ 2. سنجش سخنان با روح اسلام؛ 3. تأویل؛ و گفته اند: نهج البلاغه مجموعه ای است که عالم بزرگوار ما، سید رضی^{رحمت الله علیه}، حدود دوق قرن پس از حضرت امیر به جمع آوری آن پرداخته؛ بنابراین نمی توان قسم خورد که تمامی کلماتی که از آن حضرت نقل شده، به دور از هرگونه تحریف و دستبرد باشد. و باید سلسه راویان آن را بررسی نموده و آن مطالب را با روح اسلام که همان محکمات قرآن است، سنجیده شود…³

د) برخی نیز از جنبه ی نوع و تفاوت های در خلقت زن و مرد اشاره کرده و این موضوع را از آن جهت پیگیری نموده اند.

……………….

صفحات: 1· 2