15 خرداد، ظهور گفتمان تازه در جنبش هاي اجتماعي ايران
15 خرداد 1393 توسط 313
بازخواني رويدادهاي تاريخي بر مبناي رابطه متن و زمينه متن به عنوان روش تحليل گفتمان، يكي از راه هاي نقد رخدادهاي تاريخي است. اين روش در حال حاضر در بسياري از پژوهش هاي اجتماعي و تاريخي استفاده مي شود. در اين مقاله يكي از فرازهاي مهم تاريخ معاصر ايران يعني سخنراني تاريخي امام خميني در فرودين سال 1343 كه موجب تبعيد معظم له از ايران شد بر اساس روش تحليل گفتمان مطالعه و بررسي مي شود.
كليد واژه ها: تحليل گفتمان، 15 خرداد، جنبش هاي اجتماعي، ايران.
اشاره
اما اين روش براي ما مسلمانان (به ويژه شيعيان) كه قرن هاست با استنباط احكام شرعي و تفسير سر و كار داريم و مي دانيم كه بدون آشنايي با علم اصول و قواعد عمومي آن نمي توانيم به وادي فقه وفقاهت، تفسير قرآن و كلام معصومين و نگهداري فضاي عمومي زندگي مسلمانان گام بگذاريم و در محدوده متون پژوهش كنيم، روش ناآشنايي نيست.
مگر مي توان بدون شناخت دقيق مباني استنباط و چگونگي استنباط احكام با توجه به اين همه دگرگوني هايي كه در پرتو زمان و پيشرفت علوم و نوآوري هاي بشري و بروز مسائل مستحدثه در حيات اجتماعي بشر پيدا شده است به فهم احكام نائل آمد؟
مسلمانان از بدو پيدايش اسلام به پيروزي ازبزرگان دين درگير قواعد كلي استنباط و تطبيق آن با موارد جزئي بودند و مي دانستند كه اين عمل بدون تحقيق و پژوهش در بسترها، زمينه ها، دلالت ها، رابطه هاي زباني و گفتاري متن و بسياري از اصول كلي ممكن نيست، اصولي كه امروزه در قالب اعلم اصول و اصطلاحات آن مورد بحث قرار مي گيرد. اگر چه مسلمانان اغلب از قواعد و اصطلاحات اصولي در فهم متون ديني، به خصوص فقه و تفسيراستفاده كرده اند اما علم اصول قبل از آنكه علم تفكر فقهي باشد، علم فهم متون و زمينه ها و دلالت ها و رابطه هاي آن به صورت عمومي است و اين همان چيزي است كه امروزه بخشي از آن به عنوان «تحليل گفتمان» مطرح است.
در هر صورت بهره گيري از اين روش در فهم متون و رخدادها يك سنت حسنه است و بايد خوشحال شد كه پاره اي از محققان ما با استفاده از اين روش به سراغ متون تاريخي آمده اند. نويسنده مقاله حاضر تلاش كرده است با استفاده از روش «تحليل گفتمان» يكي از سخنراني هاي تاريخي امام را در زمينه هاي جنبش 15 خرداد سال 1342 به عنوان ظهور يك گفتمان جديد در جنبش هاي اسلامي اجتماعي و سياسي ايران معاصر تجزيه و تحليل كند.
سخنراني معروف امام در فروردين سال 1343 كه براي اولين بار اركان نظام شاهنشاهي و زمينه هاي آن را در ايران مورد ترديد قرار مي دهد و موجب تبعيد معظم له از ايران مي شود تاكنون به ندرت به عنوان يك رخداد تاريخي در قالب «تحليل گفتمان» مورد توجه محققان تاريخ معاصر ايران بوده است. اميد است اين مقاله فتح بابي اين گونه پژوهش ها باشد.
صفحات: 1· 2