دوستی مانند درخت است که قیمت آن در رشد و سابقه ثمردهی آن است. هر چیز نویی نیکوست در مدت کوتاهی نمی‏توان با دوست به هماهنگی دست یافت و این هماهنگی پس از سالها معاشرت حاصل می‎شود و از همین رو دوستان دوران کودکی قیمت حقیقی خود را در زندگی دارند.

ارزش دوستان قدیم به این دلایل است: اولاً دوست قدیمی به نسبت انسان تاریخی است که بر دو پا راه می‎رود و هنگامی که انسان او را می‏بیند تاریخی را به خاطر می‏آورد که طی مدتی طولانی با او پشت سرگذاشته است، تاریخی آکنده از غم و شادی و از همین جاست که زندگی خود را بر جبین این دوست نقش شده می‎یابد.

دوم آن که پیوند با دوست قدیمی پیوندی استوار است و عمق این پیوند به هنگام شدت و راحت ارزیابی شده است از همین رو می‏توان نیت یک دوست قدیمی را از خطوط چهره او خواند و به نظریاتش آگاهی یافت و دانست که به چه چیز تمایل دارد. چنین دوستی برای انسان منطقه‏ای مکشوفه است که در آن هیچ گونه بیشه‎زار ناشناخته‏ای وجود ندارد که با پرهیز و هراس از زیرو بمهای صدایش عمق این بیشه‏زار را حدس زد بلکه به آسانی می‎توان دریافت چه زمان خشمگین است و کی ارام می‎‏گیرد و از چه چیز تنفر دارد؟

حضرت علی(ع) می‎فرماید: اعتماد به دیگری قبل از آزمایش نشانه کم عقلی است. بنابراین با هر کسی نمی‎شود ایجاد دوستی و رفاقت کرد و هرکسی برای دوستی لیاقت و شایستگی ندارد. برای آدمی لازم و ضروری است که دوستان خود را از قبل آزمایش و امتحان کند و پس از آزمایش چنانچه از بوته امتحان به خوبی بیرون آمدند دوستی ایجاد نماید تا دوست خود را امتحان نکنیم نباید به او اعتماد و اطمینان کنیم. تنها دیدن روی خوش و زبان بازی افراد برای ایجاد ارتباط و گزینش دوستی کفایت نمی‎کند.

حضرت علی(ع) می‎فرماید: از رفیقت ایمن مباش تا اینکه او را امتحان کنی برای انسان پسندیده نیست که با هر کسی مصاحبت دارد و به او اعتماد کند مگر آنکه پیش از این او را بیازماید و حقیقت او را بداند.

برای هرکسی در زندگی دوستانی است که در هنگام وحشت و تنهایی با آنها انس می‎گیرد و در زمان شدت و سختی به آنان پناه می‎برد و در برابر حوادث روزگار و پیشامدهای ناگوار از آنها کمک می‎گیرد اسرار خود را به آنها می‎سپارد و اخبار و اندیشه‏های خود را با آنها در میان می‎گذارد. پس آیا راه‎هایی وجود دارد که آنها را بیازماید و حقیقت آنها را مکشوف سازد تا درست از نادرست و پاک از ناپاک شناخته و راستگو از دروغگو دانسته شود. بله راه‎هایی وجود دارد که آنها را بیازماید و حقیقت را کشف کند راه‎ها و نشانه‎هایی وجود دارد که به شرح مختصری از آن می‎پردازیم: